Рашид Галямов: "Татарлар - бик интеллектуаль халык", "Ватаным Татарстан", N163-164, 12 августа

Шушы көннәрдә татар тарихында вакыйга булырлык китап басылып чыкты. "Татарский век глазами национальной элиты 100 выдающихся татар" дигән 650 битле китап ның проект авторы һәм редакторы Рәшит әфәнде ГАЛЛӘМОВка бу уңайдан берничә сорау белән мөрәҗәгать иткән идек.

- Рәшит әфәнде, кулга тотарга да, рәхәтләнеп укырга да мөмкин булган шундый саллы китапны дөньяга чыгаруы җиңел түгелдер?
- Дүрт елга якын вакытны алды ул. Проект үзе мин "Восточный экспресс" газетасының баш редакторы булып эшли башлаганчы ук туган иде. Озакка киткәнен, вәгьдә биргән кешеләрнең сынап караганнарын күреп торсам да, китапны ашык-пошык кына чыгарасым килмәде. Китапка интервьюлар туплау өчен генә дә өч елдан артык вакыт кирәк булды. Безнең татарның сибелеп урнашуы, авторларның ифрат дәрәҗәдә эшләре күп булуын исәпкә алсак, бу әлләни күп вакыт та түгел. Ә инде шуңа затлы китап чыгару өчен акча табуны да өстәсәң...

- Казанның меңьеллык юбилеена атап чыгарылган шундый китапның чыгымнарын Хөкүмәт күтәрешмәдеме?
- Юк дип әйтүче булмады-булуын. Иртәгә килерсең, кебегрәк җаваплар ишеткәч, түбәнсенеп йөрмәдем - банктан кредит алдым. Аннары, мин бит теге яки бу сәясәтчене мактау, кемнеңдер заказын үтәү өчен дип түгел, татарның кемлеген, аны нәрсәләр борчыганын төрле яктан сөйләп бирү өчен дип тотындым ул китапка.  Кемнәндер акча алган очракта андый объективлыкка ирешеп тә булмас иде әле.

- Башка бик күпләр шикелле китапны Татарстан Президентыннан башламавыгыз да шуннан килеп чыгамы?
- Әңгәмәләрнең бирү тәртибе биләгән урын буенча түгел, ә алфавит тәртибендэ. Минтимер Шәрипович белән булган сөйләшүгә килгәндә, ул бик уникаль. Беренчедән, без алдан сөйләшенгән бер сәгать урынына аньң белән 3,5 сәгать әңгәмә кордык. Икенчедән, Президент бердәнбер очракга дияргә була, татар сәясәтчесе буларак җавап бирде.

- Татарның иң-иң танылганнарын беренче, икенче дип исемлеккә урнаштыру четерекле эш бит.
- Бер дә кыенлыгы булмадыә дисәм, бик үк дөреслеккә туры килмәс иде. Иң авыры - бөтен авторлардан да татарның йөз кешесен әйттеру булгандыр. 10 төрле бүленешкә унар исем теркәу бөтен кешенең дә хәленнән килеп бетми икән (бу юлы да Президент тулы диярлекә исемлек биреп шаккатырды). Ә инде калганы шул исемлекләрне санаудан һәм исемлек төзүдән гыйбарәт булды.

- Китапка 71 танылган милләттәшебезнең әңгәмәсе генә кертелгән.
- Ни кызганыч, артыгын сыйдыру мөмкин түгел иде. Китап болай да бик калын килеп чыкты.

- Димәк, татарньң бөекләре, дөньяга танылган шәхесләре бик күп булып чыга түгелме?
- Бик куп. Нәкъ менә бөтен дөньяга исемнәре мәгьлүм Гыйлем Камай, Камил Вәлиев, Альберт Галиев, Роальд Сәгъдиев, Рәшит Сюняев кебек галимнәребез, Рудольф Нуриев, Ирек Мөхәммәтов, Бакый Урманче, Софья Гобәйдуллина, Илһам Шакиров кебек сәнгатькәрләребез, Зиннәтулла Билалетдинов, Алисә Галләмова, Гата Камский, Рәшит Нәҗметдинов кебек спортчыларыбыз... Берсен дә тартып-сузып кертелгән дип булмый.

- Китап турында бик озаклап сөйләшергә булыр иде, Рәшит әфәнде. Ләкин укучы өлешенә кермичә тенә шушы урында нокта куйыйк. Һәр татар гаиләсендә булырга хаклы затлы китапны кайдан алырга?
- Китап кибетләренә сатуга чыкты инде ул. Ләкин тиражы алай зур түгел. Интернет-заказлар да килә башлады инде.

Р.S. Мәгълүмат өчен китаптан берничә исемлек китерәбез.